Een blog van Frits Koster

Dit voorjaar heb ik via 30NOW een cursus mogen verzorgen over ‘Tien Spirituele Metgezellen’. Hierin hebben we online tien heilzame kwaliteiten verkend, die in de boeddhistische psychologie ook wel bekend staan als de tien parami of ‘vervolmakingen’ en die allemaal goed passen onder de hedendaagse positieve psychologie. Het betreft de volgende ontwikkelwaardige deugden: wijsheid, vrijgevigheid, ethiek en discipline, verzaking/vereenvoudiging, geduld, energie/toewijding, vastberadenheid, integriteit, vriendelijkheid en gelijkmoedigheid.[1]

Het was inspirerend deze tien ‘gezichten van vriendelijkheid’ een voor een te verkennen; in de voorbereidingen kwam ik echter meer moeite in mezelf tegen bij ‘integriteit’ dan bij de andere kwaliteiten. Deze innerlijke worsteling verwonderde me want ik zie de kwaliteit die in het Pali sacca wordt genoemd – en die vertaald kan worden als ‘eerlijkheid’, ‘waarachtigheid’, ‘waarheidsgetrouwheid’, ‘realiteitsgetrouwheid’ of als ‘integriteit’ – als een belangrijke deugd. Joseph Goldstein[2] spreekt ook expliciet over de cruciale rol van integriteit in het vinden van geluk en welzijn. Wat zorgde dan voor die innerlijke moeite?

Ongemak in een gezegend leven

Ik ervaar mijn leven zeker als heel gelukkig en als vol van zegeningen, maar innerlijk reflecterend besefte ik dat het de laatste tijd steeds kleine dingen zijn die me ongemakkelijk doen voelen, en dan met name op het vlak van integriteit. Een paar voorbeelden:

• Ik word ’s morgens wakker en ga uitgebreid douchen – en me tot kort geleden dan onder de douche ook nog scheren – terwijl ik weet dat er steeds meer een waterprobleem ontstaat bij de grote klimaatveranderingen.
• Bij het ontbijt kom ik allerlei etenswaren in plastic tegen, terwijl ik weet dat plastic funest is voor de natuur.
• Ik ben opgegroeid met vlees, vis, melk, kaas en eieren als goed en gezond maar na het zien van documentaires als ‘Cowspiracy’ en ‘Seaspiracy’ gaan mijn vrouw en ik hier veel bewuster mee om en zijn we gaan zoeken naar alternatieven. Maar ik ben als retraitebegeleider ook veel onderweg en dan is het vaak moeilijker om milieubewust te eten.
• Ik ga online en realiseer me dat een laptop veel warmte afstoot, terwijl de global heating zeker niet geholpen hoeft te worden.
• Ik ga de laatste jaren niet zomaar op een vliegvakantie maar vind het heerlijk als ik ergens in het buitenland een retraite of workshop mag begeleiden.

Ik kan bij dit soort voorbeelden dan altijd wel weer van alles in mezelf goedpraten. Zo hou ik mezelf en mijn vrouw voor dat ik als jongeman geen kinderwens heb gehad. Trots kan ik nu zeggen dat dit – vanuit het perspectief van de drastische klimaatveranderingen – misschien wel ‘onbewust bekwaam’ is geweest. Mijn ecologische voetstap is hierdoor immers aanzienlijk kleiner gebleven. Maar deze integriteitsdilemma’s spelen wel elke dag door mijn hoofd en brengen doucheschaamte, plasticschaamte, eetschaamte, laptopschaamte, vliegschaamte en uiteindelijk zelfs ook ademschaamte. De grote hoeveelheid aan vaak vooral zwaar gebrachte informatie van allerlei ‘klimaatpredikanten’ brengt hierin ook niet veel ontspanning.

Verlichting in de klimaatcrisis

Wat te doen? Tijdens een retraite die ik onlangs heb begeleid kwam hier gelukkig wel ruimte in. Een van de deelnemers vertelde in een eindronde dat ze tijdens een wandeling een man op zijn erf met zijn auto bezig had gezien – waarschijnlijk was hij iets aan het repareren. Deze man zag haar wandelen en riep haar toe: ‘Ik ben weer aardig aan het prutsen. Maar ach, misschien is het hele leven wel één grote prutspartij.’ Een prachtige relativerende wijsheid – alle deelnemers moesten er om lachen – die ook goed kan dienen als reminder bij dit integriteitsthema: ‘Ach, we prutsen allemaal wat aan en uiteindelijk gaan we allemaal toch dood’.

Ik kwam een meer speelse benadering gelukkig ook tegen in het boek ‘Het begint hier warm te worden’ van de Schotse komiek en milieueconoom Matt Winning.[3] Eindelijk is er een boek gepubliceerd dat dankzij grappige vergelijkingen, hilarische oplossingen en makkelijk te onthouden feitjes heel goed leesbaar, niet belerend en wél heel leerzaam is. Zo vergelijkt hij iemand, die wanneer het sneeuwt zegt dat het klimaat dus toch niet opwarmt, met iemand die een sumoworstelaar op een trampoline ziet springen en besluit dat de zwaartekracht niet bestaat: ‘Hij gaat immers een deel van de tijd omhoog.’

De intentie een goede voorouder te zijn

Het boek geeft ook compassie bij wat ik goed herken in een van zijn statements: ‘Wij mensen zijn goed in het doen van dingen, maar niet goed in het stoppen met het doen van dingen’. We zijn als mens een traag lerende soort bij wie de wijsheid regelmatig op vakantie gaat. Het is overduidelijk dat er een klimaatprobleem is ontstaan dat als een sluipmoordenaar om ons heen hangt. Maar zicht krijgen op de klimaatveranderingen en wat we er aan kunnen doen mag misschien best een beetje humoristisch en speels zijn. Enige lichtvoetigheid in de intentie om een goede voorouder[4] te zijn werkt bij mij beter dan een verkrampte ‘doom & gloom’ benadering. En ik zal in ieder geval de intentie tot ‘klimaatcompassie’ als een metgezel met me mee laten reizen – nu en in de toekomst.

[1] Zie www.30now.nl/podcast/ voor een mooie podcast-serie met Mirjam Schild en Ank Schravendeel over de tien vervolmakingen.

[2] Uit: Gail Andersen Stark (2020). Creating A Life of Integrity. In Conversation with Joseph Goldstein. Somerville, USA: Wisdom Publications.

[3] Matt Winning (2022). Het begint hier warm te worden. Wat is klimaatverandering, wie kunnen we er de schuld van geven en what the f*ck kunnen we eraan doen? Amsterdam: Bruna Uitgevers.

[4] Deze mooie term is ontleend aan: Roman Krznaric (2021). De goede voorouder. Langetermijndenken voor een kortetermijnwereld. Utrecht, Ten Have.