Een middellange blog van Chris Grijns

Als gepassioneerd beoefenaar zit en loop ik graag in aandacht. Op een gegeven moment komt dan ook de behoefte om te lezen. Om direct in contact te komen met teksten van de Boeddha. Woorden die al eeuwen lang beschikbaar zijn en richtingaanwijzers zijn op het pad van ontwaken. Ook  veel meditatieleraren nodigen je uit om mediteren in evenwicht te brengen met studie en reflectie, om de Dhamma direct te relateren aan het dagelijks leven. Ik wil je meenemen in mijn kennismaking met dit proces van balanceren.

Ik las samen met beoefenaars van Bodhi College de korte, praktische sutta uit de Majjhima Nikāya: Two Kinds of Thought (de MN 19:  https://suttacentral.net/mn19/en/bodhi). Ik wisselde erover uit, ik zat er mee!

Het lezen van een sutta is een interessant proces: ik merk allerlei reacties op als ik start met lezen. Er zijn vraagtekens, moeite met het Engels, ik vind de herhalingen saai (hetgeen in deze sutta gelukkig wel meevalt), er komen oordelen op, of analytische vragen naar historische context.. er is weerstand, ongeduld.

Déze sutta zegt hierover: ‘Ha, tegenstribbelende gedachten … doen ze je goed?’. En nodigt me uit om de reacties welkom te heten, ze als los van de tekst te zien. Het is een sutta over het omgaan met de ‘mind’. Om de werking van de ‘mind’ als proces te zien… Dus ik mag het sutta lezen als een oefen- en leerproces zien. Een proces van ‘befriending the sutta’.

Nieuwsgierig naar wat een sutta is, hoe deze woorden tot ons zijn gekomen, zoek ik achtergrond informatie.[1] Ik herken de directheid van een sutta: je leest als het ware een ooggetuigen verslag van een specifieke les of ervaring die de Boeddha deelt. De verteller start met: ‘Aldus heb ik gehoord’ en noemt de locatie: ‘in Savathi, in Jeta’s grove…  of ‘in het Bamboebos, bij de eekhoorn voeder plaats …’ en dan volgt de inhoud van de conversatie. Vaak eindigt een sutta met aanbevelingen voor het dagelijks leven. De Boeddha spreekt met hele verschillende mensen: monniken, dorpelingen, wijsgeren, koningen, vrouwen … Al deze suttas of ’discourses’ (toespraken) werden mondeling doorgegeven.

Een traditie die na de dood van de Boeddha is voortgezet. Tijdens het zogenaamde Eerste concilie, rond 486 v C. komen de discipelen bij elkaar om teksten te herinneren en te reciteren die ze in de loop van het 45-jarig onderricht van de Boeddha hoorden. Ananda, persoonlijke begeleider van de Boeddha, met een goed getraind geheugen, speelt daar een grote rol in. En zo werden de Buddhavacana – de woorden van de Boeddha – vastgesteld om de Dhamma te kunnen doorgeven.

Alhoewel vastgesteld? Linda Heuman[2] vertelt dat in het traditionele verslag van het Eerste Concilie het verhaal is opgenomen van een monnik die te laat kwam. Hij vroeg de anderen wat hij gemist had. Toen zij hem vertelden hoe zij de leer van de Boeddha hadden geformaliseerd, maakte hij bezwaar. Hij hield vol dat hij zelf de verhandelingen van de Boeddha had gehoord en dat hij ze zou blijven herinneren zoals hij ze had gehoord.

Rond de 1^e eeuw voor C werden suttas ‘op schrift gesteld’ – op berkenbast geschreven of in grote pilaren gegraveerd. Dat gebeurde ongeveer tegelijkertijd in verschillende regio’s. Er zijn nu boeddhistische verzamelingen van vroeg-Indiase geschriften in het Pali, Sanskriet, Chinees. En ook werden Gandhari teksten (uit Oost Afghanistan) op een markt gevonden. Dit betekent dat toen al de lering van de Boeddha beschikbaar was in lokale talen, wat van grote emancipatoire waarde was.

Geïnspireerd door deze informatie besef ik dat ik nuchter wil omgaan met oude teksten, met gevoel voor de context, in het besef dat we vaak gissen en interpreteren … ik ben dankbaar voor de vele vertalers die deze teksten leesbaar maken. En ik besef dat net als bij het mediteren ik ook bij het lezen Boeddha’s woorden ter harte kan nemen: Come and see for yourself! Ehipassiko.

Ja en hoe gaat dat, de MN 19 lezend ter harte nemen?

De uitnodiging staat in het slot van de sutta: ‘Hier zie je boomwortels, hier zijn lege hutten, mediteer, en verdoe geen tijd …’ Het woord citta kaya, komt op: dit verwijst naar ons belichaamde hart/geest. Hoe het lichaam de basis is voor onze opmerkzaamheid, hoe je kunt gronden en kalmeren en de geest kunt ontwarren met behulp van een bepaalde mate van concentratie. Ook in deze sutta wordt dit uitgelegd: ‘Overmatig denken en peinzen zal mijn lichaam vermoeien, de geest raakt gespannen, de concentratie neemt af … dus ik kalmeerde de heartmind inwendig … en bracht haar tot rust …’

Ik zit op mijn kussen en lees de hele sutta hardop.

De  Boeddha vertelt In de sutta over hoe hij in de tijd voor zijn ontwaken besluit om bewust zijn gedachten te onderscheiden in heilzame en onheilzame gedachten. Hij kan ze herkennen, doorzien en sommige gedachten laten gaan, andere gedachten verwelkomen. En hij ontwikkelt wijsheid, de intentie om niet te schaden en vervolgt het pad naar ultieme bevrijding. In het tweede deel van de sutta licht hij dit proces nog eens toe aan de hand van een vergelijking met een koeherder en de jacht op een hert.

Mijn hart luistert en opent zich. Ik voel me uitgenodigd om alle potentie van vriendelijkheid aan te boren. Ik hoef niet mee te gaan in die stroom zintuigelijke indrukken, ik ben vrij om een stapje terug te doen, om te zien dat er sprake is van irritatie of boosheid. Om hier mee te zijn en om vriendelijkheid, compassie toe te staan. Deze tekst gaat over keuzevrijheid!  We kunnen als mens kiezen voor datgene wat naar vrijheid lijdt: we kunnen oefenen met het loslaten van gewoonten.

De sutta doet een beroep op ons onderscheidingsvermogen. Dit lijkt op het eerste gezicht simpel: goede van slechte gedachten onderscheiden …de associatie met oordelen komt op, maar nee, het gaat hier over onderscheiden, niet over oordelen! De sutta roept op tot leven naar innerlijke waarden, sluit aan bij de uitnodiging van het achtvoudige pad om te leven vanuit wijze intentie.

En de tekst herinnert ons om oplettend te zijn. Om me bewust te zijn van waar ik achteloos en onwetend over mijmer. ‘Bhikkhus,‘ zegt de Boeddha: ‘waar je vaak aan denkt, wat je vaak overdenkt zal de neiging van de geest worden… Oefen en cultiveer je geest!’

Ik laat het hierbij en wens mezelf en jullie toe om een sutta lezend en in meditatie tot leven te laten komen. Want: ‘A good sutta is one that inspires you to stop reading it!.[3]

[1] In een artikel door een anonieme auteur in Acces tot Insight( BCBS Edition) 30 november 2013 http://www.accesstoinsight.org/befriending.html., kun je  doorklikken op bepaalde onderwerpen. “Befriending the Suttas: tips on Reading the Pali Discourses’.

[2]  De  historische beschouwing van Linda Heuman uit 2011 over de boeddhistische teksttraditie neemt je mee in taalkundig onderzoek en begint beeldend: ‘Tweeduizend jaar geleden rolden boeddhistische monniken soetra’s op, geschreven op berkenbast, stopten ze in aarden potten, en begroeven ze in een woestijn. We weten niet waarom.’ Zie https://tricycle.org/magazine/whose-buddhism-truest/.

[3] Wil je zelf met een groep online je verdiepen in een sutta? Schrijf je dan in bij de Dhamma studiegroep bij 30NOW (zie www.30now.nl/studiegroep/) of doe vanaf september 2022 mee in Amsterdam met live sutta lees groep. Via  info@mindfulwerken.nl kun je je hiervoor aanmelden, van harte welkom.